Skakač iz Festuma danas: ili o vitalnosti arhetipskih slika
Kakav je čovek današnjice? Koje su njegove vrednosti? Da li u (pod)svesti i dalje skladišti arhetipske slike? I da li viđene slike, prizori i stanja uopšte mogu trajno da nestanu ili ih u svesti nosimo uvek, makar kao vizuelno prediskustvo, koje kad-tad odnekud izroni…
U svetu u kom (suvišne) informacije nužno proizvode manjak značenja, čovek današnjice, više no bilo kad u svojoj istoriji, hronično je nesiguran u ono što vidi i tradicionalno nezadovoljan onim što čuje. On živi u svetu čija je dominantna karakteristika nestabilnost, bez jasnih vizuelnih i identitetskih orijentira i prepoznatljivih uporišnih tačaka. U svetu u kom su velike ideje i nekadašnje ideološke i ekonomske matrice i modeli potpuno potrošeni, a novih vrednosti nema ni u najavi, na delu je potpuno brisanje i zametanje tragova. Sa druge strane informacije nikad nisu bile dostupnije ‒ ali one sobom više ne podrazumevaju i znanje, čije su mesto i ulogu danas preuzeli zabava i opet, kao u zatvorenom krugu, (ista ta, ili neka nova) informacija koja, zapravo, sâma postaje vlastitom svrhom.
Kao polaznu osnovu, svojevrstan arhetipski vizuelni predložak, za svoja istraživanja Dušan Todorović odabrao je figuru Skakača u vodu, sa jedne freske iz Festa (Krit, 480 god. pre n. e.) viđenu na jednoj razglednici kupljenoj u suvenirnici Neues Museum-a (Novi muzej) u Berlinu. Kako sa svim otkrićima, pa tako i onim vizuelnim, najčešće biva, od trenutka kada ga je ugledao Skakač iz Festuma postaje bitnim delom Todorovićeve vizuelne memorije, motivišući ga da počne da nabavlja i iščitava literaturu o kritskoj kulturi. Naga figura Skakača iz Festuma ‒ prikazana upravo u trenutku skoka, to jest u času dok se sa skakaonice koja se naziru u desnom uglu predstave strmoglavljuje u vodu ‒ uzeta je kao simbol/metafora potpunog telesnog i duhovnog oslobođenja. Kako u Staroj Grčkoj, tako i u slovenskoj mitologiji, kao materia prima voda je izvor života, sredstvo pročišćenja i središte obnavljanja i preporoda kako telesnog tako i duhovnog života . Dodatno, voda simboliše i beskonačnost mogućnosti, tako da čovek koji uranja, odnosno (ritualno) uskače u vodu ‒ istovremeno jeste i onaj koji napušta statičnost (suvoću) i, oslobađajući se ograničenja vlastite telesnosti, zapravo započinje traganje za tajnom (tajnama) života. Preko grčko-rimske i egipatske, pomenutu simboliku možemo pratiti i u hrišćanskoj umetnosti gde se Isus Hrist često prikazuje i kao kladenac života odnosno (nebeski) izvor žive vode. Činom Kršetnja, koje se takođe obavlja uranjanjem u vodu, vrši se i rođenje u Duhu, ispiranje i očišćenje od greha, odnosno simboličko rađanje novog čoveka…
Stilizovana arhetipska predstava sa kritske freske na Todorovićevim slikama i instalacijama u finalnom ishodu transformiše se u ubačeni element, strano telo, postajući ekvivalentan, recimo, kompjuterskim virusima ‒ novovremski Trojanac koji na sebe preuzima ulogu etalona za sameravanje i sagledavanje krhkih i konfuznih (socijalnih i umetničkih) vrednosti današnjice.
Izvodi iz integralnog teksta ”Zapisi na marginama izložbe Istorijski vrtovi: SMS from paradise Nebojše Milenkovića”
Videti: Alen Gerbran, Žan Ševalije, Rečnik simbola: mitovi, snovi, običaji, postupci, oblici, likovi, boje, brojevi, Stylos art - Kiša, Novi Sad, 2004
